Życie i twórczość Kornela Makuszyńskiego
 

Kornel Makuszyński urodził się 8 stycznia 1884 roku w Stryju. Był siódmym z kolei dzieckiem i jedynym synem Julii z Ogonowskich i Edwarda Makuszyńskiego, emerytowanego pułkownika wojsk austriackich, urzędnika galicyjskiego, pisarza gminnego kancelarii urzędu w Brzozowej koło Krosna. Uczył się w IV Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Tu zaczęły się jego pierwsze sukcesy życiowe i literackie. Jako czternastolatek zaczął pisać wiersze. Ich pierwszym recenzentem był Leopold Staff. Mając 16 lat opublikował pierwsze z tych poezji w lwowskim dzienniku „Słowo Polskie”, co wspominał następująco:
„Mija jeden dzień - nic... Jest wiersz Leopolda Staffa – śliczny! Mija drugi tydzień – nic. Jest wiersz Maryli Wolskiej – przepiękny! Jakże mogło być inaczej? Moje sonety wiją się w mękach na dnie kosza, ciśnięte tam ze wzgardą przez Kasprowicza. A jednak stało się inaczej. Boże jedyny! Na pierwszym miejscu w dodatku literackim jaśnieją, błyszczą, promienieją, krzyczą, wrzeszczą na cały świat moje wiersze, moje dwa sonety! Jan Kasprowicz uznał je za godne druku, Jan Kasprowicz kazał je wydrukować! Świat się ze mną zakręcił – chciałem krzyczeć i śpiewać z radości, chciałem ściskać każdego przechodnia i każdemu powiedzieć: Panie, to moje wiersze.”
Od 1904 r. Makuszyński został recenzentem teatralnym tegoż dziennika.
 

Fot. 1 Kornel Makuszyński

Źródło: Internet

Na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie studiował polonistykę i romanistykę. W latach 1908 – 1910 pogłębiał filologię romańską na paryskiej Sorbonie. W 1908 ukazał się debiutancki tomik poetycki Makuszyńskiego „Połów gwiazd”. Rok później zostały wydane ,,Rzeczy wesołe” – czyli 12 satyrycznych nowelek, humoresek i anegdot o kobietach.
W towarzystwie Kasprowicza, Staffa, Władysława Orkana, odbywał Makuszyński podróże po Europie. Zwiedził Rosję, Niemcy, Włochy, Szwajcarię, Belgię, Holandię i Anglię.
W 1910 poznał we Lwowie studentkę Uniwersytetu Lwowskiego Emilię Bażeńską. Pobrali się w 1913 w Warszawie.
W latach 1913 – 1914 Makuszyński mieszkał w Burbiszkach. Tam też, w parku dworskim – zauroczony zakopiańską architekturą – postawił domek przywieziony spod Tatr. W Burbiszkach zastała go I wojna światowa. Aresztowany jako wrogi Rosji obywatel austriacki, został wraz z żoną internowany.
We wrześniu 1914 r. Makuszyńscy trafili do Kostromy. Starania szwagra Michała Bażeńskiego oraz pomoc znanych aktorów: Stanisławy Wysockiej i Juliusza Osterwy, sprawiła, że w 1915 r. zwolniono ich z internowania i pozwolono zamieszkać w Kijowie. Pisarz został tam prezesem Związku Literatów i Dziennikarzy Polskich oraz kierownikiem literackim Teatru Polskiego.
W okresie kijowskim powstały: ,,Perły i wieprze” (1915), ,,Bardzo dziwne bajki” (1916), ,,Po mlecznej drodze” (1917), „Słońce w herbie” (1918).
Po zakończeniu I wojny światowej Makuszyńscy przenieśli się do Warszawy, gdzie Kornel rozpoczął stałą współpracę z „Rzeczpospolitą”, „Warszawianką”, a następnie z „Ilustrowanym Kurierem Codziennym” i „Kurierem Warszawskim”.
W roku 1920 pisarz wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Spędził wówczas tydzień w roli korespondenta wojennego na statku patrolowym Warneńczyk. W tym samym roku wydrukowane zostały ,,Piosenki żołnierskie”, w 1924 roku poemat ,,Pieśń o Ojczyźnie”, za który otrzymał w 1926 roku Państwową Nagrodę Literacką.
W 1926 roku zmarła na gruźlicę pierwsza żona Makuszyńskiego. W następnym roku, w sierpniu, pisarz ożenił się ze śpiewaczką operową i pedagogiem – Janiną Gluzińską. Huczne wesele odbyło się w Zakopanem, w willi Ustronie, należącej wówczas do rodziny Gluzińskich.
 

Fot. 2 Kornel Makuszyński z żoną Janiną

Źródło: Internet

W 1929 r., w grudniu, Kornel Makuszyński ofiarował Sekcji Narciarskiej w Zakopanem kryształowy puchar jako nagrodę przechodnią swego imienia, co w roku 1930 dało początek zawodom narciarskim o „Puchar Kornela Makuszyńskiego”. Są to zawody dla dzieci, kontynuowane do dziś, nazywane potocznie „Koziołkiem Matołkiem”. Dając puchar, Makuszyński powiedział: 
„…dar biedny i pospolity nabiera ceny, jeśli ofiarowany będzie z całego serca i wyzłocony promieniami miłości.”
Już w styczniu 1930 roku odbyły się zawody narciarskie o puchar Kornela Makuszyńskiego, nagrody rozdawał sam pan Kornel.
W 1931 r. Kornel Makuszyński otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Zakopanego, a później Honorowego Członka Związku Górali. Sam o sobie napisał:
„...może się nadarzy sposobność, która dowiedzie, że wielu ludzi kocha Zakopane, lecz nikt Go nie kocha szczerzej i wyżej ode mnie.”
 

Fot. 3 Uchwała w sprawie nadania tytułu
Honorowego Obywatela Zakopanego

Źródło: Internet

Pisarz organizował też fundusze na zakup nart dla najuboższej młodzieży. Warunek był jeden: „trzeba było dobrze się uczyć, inaczej nart się nie dostało." W 1934 r. Makuszyński podarował biednym góralskim dzieciom 100 par nart, nadesłanych na jego ręce przez społeczeństwo.

Fot. 4 Kornel Makuszyński na nartach

Źródło: Internet

Pod koniec lat trzydziestych życie Makuszyńskiego podzielone było między Warszawę i Zakopane. Do 1936 roku wynajmował z żoną duże mieszkanie w alei Róż w Warszawie. W 1935 roku Makuszyńscy przeprowadzili się do mieszkania rodzinnego Gluzińskich przy ulicy Grottgera, gdzie przebywali do wybuchu II wojny światowej.
W 1937 r. Kornel Makuszyński został członkiem Polskiej Akademii Literatury.
W tak zwanym „okresie warszawskim” powstały utwory dla dzieci i młodzieży:  ,,Bezgrzeszne lata” (1925), ,,Przyjaciel wesołego diabła” (1930), ,,Panna z mokrą głową” (1933), ,,120 przygód Koziołka Matołka” (1933), ,,Awantury i wybryki małej małpki Fiki-Miki” (1935), ,,Wielka brama” (1936), ,,Szatan z VII klasy” (1937), ,,Awantura o Basię” (1937), ,,O wawelskim smoku” (1938), „Wanda leży w naszej ziemi” (1938), ,,Szaleństwa panny Ewy” (1940).
W czasie II wojny światowej pisarz przeżył gorycz klęski wrześniowej i upadku powstania warszawskiego. Stracił dom w stolicy, przebywał w obozie w Pruszkowie, potem przymusowo w Opocznie.
W 1944 roku Makuszyński przeniósł się na stale do Zakopanego. Tu rozpoczął się ostatni rozdział życia pisarza. Nie pisał już powieści, był schorowany i zmęczony przejściami wojennymi, powoli odchodził  w  zapomnienie. Jego sytuacja finansowa pogarszała się. Odbywał spotkania autorskie, wygłaszał prelekcje w sanatoriach, zakładach pracy. Cierpliwie odpisywał też na listy chłopców  i dziewczynek z całego kraju.
Z końcem lipca w willi Opolanka, w której mieszkał, pojawił się jakiś chłopiec, prosząc o widzenie z panem Makuszyńskim. Powiadomiony, że pisarz jest ciężko chory i nikogo nie może przyjąć, wyjął nieśmiało z zanadrza białą różę z prośbą o wręczenie jej ukochanemu autorowi.
Kornel Makuszyński zmarł 31 lipca 1953 roku. „Był piękny słoneczny dzień, jak gdyby wybrany na ostatnią ziemską drogę pisarza, co miał słońce w herbie.” Przed willą zgromadziły się tłumy mieszkańców Zakopanego i ludzi przyjezdnych. Trumnę ze zwłokami honorowego gazdy wynieśli górale w odświętnych strojach. Z kościoła na cmentarz nieśli trumnę przybyli pisarze. Nad otwartą mogiłą przemówił Roman Brandstaetter, który powiedział: „Był dobrym człowiekiem. Był jednym z tych, którzy dobroć utożsamiali z mądrością, a talent z charakterem, którzy wiedzieli, że nie można być wielkim pisarzem, będąc złym człowiekiem”. Do grobu podchodziły długim szeregiem dzieci i rzucały na trumnę kwiaty. Pochowano go w Zakopanem na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku „z białą różą na sercu”.
 

Fot. 5 Grób Kornela Makuszyńskiego

Źródło: Internet

W willi Opolanka mieści się dziś Muzeum im. Kornela Makuszyńskiego, które powstało w roku 1966 ze zbiorów ofiarowanych społeczeństwu przez Janinę Gluzińską-Makuszyńską.
 

Fot. 6 Muzeum Kornela Makuszyńskiego w Zakopanem

Źródło: Internet

Kornel Makuszyński pozostawił po sobie około 70 książek. Są to zbiory wierszy, felietonów, humoresek, recenzji teatralnych, noweli, powieści i komiksów. Doczekały się one przekładów na wiele języków: rosyjski, czeski, angielski, francuski, węgierski, hebrajski, litewski, słowacki i ormiański.
Pojawiły się też adaptacje filmowe wybranych utworów: "Przygód Koziołka Matołka", "Awantury o Basię", "Szatana z siódmej klasy", "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Przyjaciela wesołego diabła", "Szaleństw panny Ewy", "Panny z mokrą głową".
 

Fot. 7 Adaptacje filmowe dzieł Makuszyńskiego

Źródło: Internet